พจนานุกรม
ภาษาล้านนา-ไทย, ไทย-ล้านนา

โดย อ.จรีย์​ สุนทรสิงห์

เรียน 10 คำใหม่

ออกเสียงล้านนาอักษรล้านนาเทียบอักษรไทยความหมาย
ผ่อหน้าผ่อต๋าผํอฯห้นฯาผํอฯตา[ผ่อหน้าผ่อตา]ก.ดูหน้าดูตา
บ่าเกี๋ยงบ่าฯกยฯง[บ่าเกี๋ยง]น.มะเกี๋ยง - ไม้พื้นเมืองตามภาคเหนือ เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูง ๑๕-๒๐ เมตร เปลือกค่อนข้างเรียบ สีเทาหรือน้ำตาลปนเทา ผลคล้ายลูกหว้า (บ่าห้า) แต่โตกว่า เมื่อสุกสีม่วงแดงหรือแดงอมดำ รสเปรี้ยวกว่าลูกหว้า นิยมนำมาทำเป็นผลไม้แปรรูปหลายชนิด เช่น ดอง ไวน์ น้ำผลไม้
ฮ่ายร่ายฯ[ร่าย]ก.ยักย้าย/ถ่ายเท - ภาษาไทยถิ่นเหนือ (คำเมือง) เรียกว่า ''ฮ่าย''; ได้แก่ เปลี่ยนที่,นำไปไว้ที่อื่น.นำไปซ่อนไว้ที่อื่น,คัดลอก,ถ่ายเท,เทออก,ย้ายจากที่หนึ่งไปไว้อีกที่หนึ่ง เช่น ฮ่ายน้ำหม้อไส่น้ำต้น (กรอกน้ำจากหม้อใสโคนโท), ฮ่ายของกิ๋นใส่บาตรตุ๊เจ้า (นำอาหารตักบาตรถวายพระ)
สะมาสมา[สะมา]ดู...ขะมา
แจ้แหล้แจ้แห้ลฯ[แจ้แหล้]ดู...จะแหล๋ดจะแหล้
ขัวแต๋ะข฿วฯแตะ[ขัวแตะ]น.สะพานไม้ไผ่สานขัดแตะ - ลักษณะเป็นสะพานที่พื้นทำด้วยไม้ไผ่สานขัดแตะถี่ทึบ สำหรับเหยียบเดินข้าม ''ขัวแต๋ะ'' เป็นภาษาพื้นเมือง ''ขัว'' แปลว่า สะพาน ''แต๋ะ'' หมายถึง ไม้ไผ่ที่ผ่าเป็นชิ้นเล็กๆ สานขัดแตะเป็นแผ่น เป็นสะพานขนาดเล็กที่ชาวบ้านร่วมกันสร้างขึ้นในบริเวณชุมชน ข้ามแม่น้ำลำคลองใกล้ๆ หมู่บ้าน หรือตามทุ่งนา เป็นต้น
แป๋งใส่แปลฯงไส่[แปลงใส่]ก.ก..เรื่องขึ้นมากล่าวหา,แต่งเรื่องขึ้น,ต่อเติมให้ยาวขึ้น เช่น กำบ่มีแป๋งใส่ - เรื่องราวไม่มี แต่แต่งเรื่องขึ้นเพื่อให้คนอื่นเข้าใจผิด หรือสำคัญผิดในบุคคลนั้น
บ่าฮกฟ้าบ่าฯร฿กฯฟ้า[บ่ารกฟ้า]น.รกฟ้า - ไม้ต้นขนาดใหญ่ เปลือกต้นสีเทาถึงเทาปนดำ แตกเป็นร่องลึกและเป็นสะเก็ดหนาแข็ง กิ่งใบอ่อน และช่อดอกมีขนนุ่มสีสนิมเหล็ก ผลรูปรี มีครีบ ๕ ครีบ เปลือกให้น้ำฝาดสีแดง ใช้ย้อมสี และใช้ทำยา
ไม้ต๋างตั๋วไม้ตางฯต฿วฯ[ไม้ตางตัว]น.สระลอย หรือ สระหลวง ของอักษรล้านนามี ๘ ตัว ได้แก่ อ อา ± ² ³ ´ µ โอ ซึ่งใช้แทนเป็นพยัญชนะได้อีกด้วย; ดู...ไม้,ตั๋ว
ผู้หลู้ผู้ห้ลฯ[ผู้หลู้]ว.ลักษณะที่มีของค้างคาอยู่ที่ปากรู; ผู้จู้ ก็ว่า เช่น ขำฮูผู้หลู้ - คาอยู่ที่รู

สงวนลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2564-65 / Copyright 2021-22. All rights reserved.
จรีย์ สุนทรสิงห์ สำนักมรดกล้านนา จ.เชียงใหม่